Tevhid Mertebeleri nedir, Tevhid Mertebeleri ne demek?

Halil İbrahim Genç

Tevhid mertebeleri fenâ seyrinde hem müşahedede hem de amelde yaşanan kulluk perdesi seyirleridir.

Müşahedede tevhid mertebeleri:

1) Tevhid-i Ef’al: kulun kendisi de dahil olmak üzere bütün olay ve olguların ilişkilerinin fiillerini Hakk’ın fiilleri (Fail-i Hakk) olduğunun müşahedesi hâline denir.

2) Tevhid-i Sıfat: kulun kendi de dahil olmak üzere bütün olay ve olgularda Hakk’ın sıfatlarının tecelli ettiğini müşahede seyrine denir.

3) Tevhid-i Zat: kulun kendisi de dahil olmak üzere bütün olay ve olgular üzerinden Hakk’ı fiillerinde zuhurda bulma müşahede seyrine denir. Burada hususen belirtmek gerekir ki ahadiyeti ve vahidiyeti sebebi ile zat tevhid edilmez. Tevhid-i zat seyrinde Zat-ı Ahad’ın tavırları olarak fiillerinde zuhurda müşahede edilmesi söz konusudur.

Amelde tevhid mertebeleri:

1) Tevhid-i Ef’al: kulun ilahi ahlak üzeri fiillerde bulunmasına denir. Örnek: merhamet, cömertlik, affetmek, sevebilme, lkişileri suretleri üzeri değerlendirmeme, vb.

2) Tevhid-i Sıfat: kulun tevhid-i ef’al üzeri Hakk’ın sıfatları ile var olduğunun ve bu sıfatların Hakk ile kaim olduğunun bilincine gelmesine denir. Kul sıddikıyet üzeri Hakk ile sıfatlarında vuslat eder de veli makamına ererse eğer gözü, kulağı, ayağı, dili kalbinde tecelli eden Allah ile görür, duyar, yürür, konuşur ve anlar. Bu da tevhid-i sıfattır.

3) Zat: kul hakk’ın nurani tecellisinde kulluk perdesinden soyunur ve Hakk’a ererse eğer zat seyrindedir. Bu seyire özellikle tevhid seyri dememişlerdir çünkü tevhid kulun ademiyetinde, kulluk perdesinde gerçekleşir. Zat seyrinde tevhid olmaz çünkü Zat zaten kul ile birdir. Bu bağlamda “Biz ona şah damarından daha yakiniz” (Kaf, 16) ayetini yad ederiz.

Tevhid Mertebeleri ne demek? Paylaşın: