İrade-i Cüz’iye nedir?
Mevcudatın kendi varoluşu sınırlarında gerçekleşen istenç meleke durumuna irade-i cüz’iye denir. Cüz’i irade, Hakk’ın külli iradesine iye, irade-i külliyenin dahilinde olarak, irade-i külliyenin mevcudattan hile-i rabbani olarak görünüşüdür. Bu da “Allah irade etmeden siz irade edemezsiniz” (Tekvil, 29) ve “yerlerde ve göklerde bulunan canlılar ve melekler Allah’a secde ederler” (Nahl, 49) ayetlerinin tefsir mânasıdır.
İrade-i cüz’iye, Hakk’ın mahlukatı üzerinde irade-i külliyesini örttüğü ve bu örtme sonucunda irade-i külliyesiyle hem mevcudata varlık verdiği (ikame) hem de mevcudatı irade-i külliyesi doğrultusunda yaşattığı (idare ve idame), irade-i külliyesinin tecelli ettiği (dışlaşma da denilebilinir) hile-i rabbanidir.
Kul için hile-i rabbanide mühim olan hileyi değil Rabb’i müşahede etmektir. Zaten tevhid de bundan ibarettir.
Bu mânada tevhid, Hakk’a yakin buldurtan, yakinlikte ise kul-Hakk ikiliğindeki uzaklık sebebiyle kulun kul oluşunun hile-i rabbanisinde seyir ettiği kavrayış ve yaşam durumlarıdır.
Anlatılanlar doğrultusunda belirtmek gerekir ki hile-i rabbani Hakk’ın hikmet seyridir.
Hâl-i İstiğrak
Cezbe hâli sonucunda hâl-i istiğrâk oluşur. Bu da Hakk’ın cezbe ile kulunu kendine çekişi ile kendi tecellisine gark edişinin sonucunda sükunette kulunun gözler...
Uruç
Yükseliş de diyebileceğimiz uruç, salikin iradesi veya iradesi dışında ilham, hatır, dalınç, keşf hâlleri üzeri Hakk’a yakin kılındığı manevi hâl seyirleridir. ...
Aşk
Aşk, kulun Hakk’ı, hikmeti üzeri ayet, sıfat, esmalar, hadis ve hadis-i kudsiler üzeri anlayabilmenin kavrayış kolaylığını sağlayan bir kuvvet açılımımız olarak...
Meleke
Tecrübe sonucu edindiğimiz kabiliyet olarak kullanabildiğimiz bilgi ve bunun haricinde bizde oluşan veya önceden varolan yetilerimize ve bizi yönlendirici hâlle...
Hiç
Hiç, varlığı bulunmamak anlamına gelir. Mertebe-i hiç, kulun Hakk ile varlık bulduğunun bilincine ererek fenâdan sonra kulluğunun hiçlikten ibaret olduğunun bi...
Alp Erenler
Zulüme karşı kâli ve hâli mücadele ve cihad eden, bu sebeple de hicret eden savaşçı erenlere denir. Bu ehile Ebu Zer Gıffari (r.a.) ve Horasan erenleri güzel bi...
Huşû
Korkudan oluşan çekinme ile edepte, muhabbetten kaynaklanan rağbetin sonucunda sakinede Hakk’ın huzurunda O’nu gözlemenin hâline huşû denir. Huşû edebin bir cüz...
Mizan
Mizan terazi, ölçü anlamına gelir. Ehli tarafından mizan, Hakk’ın kâinatı belli bir ölçü üzeri kader ve kazada ikame, idare ve idame etmesi sıfatına işareten k...
Tecelli-i Berki
Kulun, maddenin olay ve olgular zincirindeki karanlığında Hakk’ın ilham, doğuşat, hatır, mucize, keramet vb durumlar üzerinden Hakk’ı keşif ile müşahede etmesid...
Hak
Hak toprak, turab, gerçek olan varoluşun zorunlu gereksinimlerinden olan ihtiyaçlar anlamına gelir. Ehil için hak kavramı kimi durumda batılın zıddı olarak, ge...