Düşünce nedir?

Halil İbrahim Genç

Akletmek mânası ile düşünce, olay ve olguları ve ilişkilerini, irade ve mânaya iye ve içkin olarak ilişkilendirerek farklılıkları üzerinden kavradığımız melekemizin genel adıdır. Düşünce insanda sezgi dahilinde edinilen duygular dahilinde yön bulan bir durumda bulunur. Duygu dahilinde düşünce genelde irade melekemiz önde olarak hayal sultanımız üzerinde gerçekleşir. Kavramsal düzeyde düşüncemiz ise genelde mâna melekemiz önde olarak mantıksal gereksinimler üzerinden irade bularak gerçekleşir.

Düşünce felsefede diyalektik üzerinden, tasavvufta ise tevhid üzerinden kemâlatını bulur. Her hâl-ü kârda düşünce Hakk’ın kelam sıfatı üzeri olay ve olguların dillendirilişi ile kulunu dil ile manen diriltmesi olarak “ona ruhumuzdan üfledik” (Enbiya, 91) ayetinin tecellisi ile kelim esmasında manen var kılışının aracısıdır. Bu bağlamda bizler, Hz. Meryem tecellisi olan saf zihin ve saf nefs sahibi olursak eğer ruhundan üfleyen Hakk’ın melâike tecellisi ile Hz. İsa’nın kendi nefsinde bulduğu hak bilgi üzeri Hakk’ın hakikati üzeri yaşarız.

Diyalektik ile tevhid temel itibarıyla anlamın kavrayış düzeyimde birlenmesi sonucu aynı makaniğe sahiptirler. Lakin aralarındaki temel fark;

1) diyalektik, karşıtlar üzerinden öncelikli olarak olumsuzlama temelinde ilkesel düzeyde kavramlar üzerinden derin düşünme ile gerçekleşir, tevhid ise ilkesi Hakk ve Hakk’ın takdir ettiği haklar olarak Hakk’ı esma ve ayetleri üzeri O’nun varlığını, öncelikli olarak olumlama üzerinden gerçekleşir.

2) diyalektikte bilmenin nesnesi düşünülürken nesnel bir yaklaşım vardır, tevhidde ise bilmenin nesnesine bakılmadan sadece Hakk bilinmeye ve müşahede edilmeye çalışılır. Bu da öznel bir yaklaşımdır.Bu bağlamda felsefede sorgulama nesnesi üzerinden sorgulayarak cevap aranır, tasavvufta ise Hakk üzerinden, Hakk’ın sıfat, esma ve ayetleri üzeri sorgulamanın nesnesi anlamlandırılmaya çalışılır ve Hakk’ın sıfat, esma ve ayetleri üzeri Hakk müşahede edilir.

Tasavvuf Sohbetlerimizi ücretsiz dinlemek için buraya tıklayabilirsiniz.

Düşünce ne demek? Paylaşın: